Agreement on a new asylum and migration pact
On 20 December 2023, the Council and the European Parliament reached agreement on the reform of the EU asylum and migration system, which had been under discussion for eight years. Announcements indicate that the entire package is expected to be ratified by April 2024.
The new asylum and migration pact represents a new reality of migration and border management. Total externalisation, systemic detention, rapid deportation, rejection of the right to seek protection. The new pact means even more violence, buffer zones suspending migrants in time and space, deterrence and multi-million dollar agreements with so-called third countries to stop people on their way as far as possible from the gates of the European Union.
After the landmark meeting on 20 December, we do not yet know all the specifics and the final shape, work is ongoing. However, we can look at five key regulations on which a consensus was reached.
Screening check
Pre-entry procedure (all those arriving in the EU without the required documents, as well as those rescued at sea and apprehended within the EU who have not been subjected to any border control), which includes identification, checking and collecting basic information such as nationality, age, fingerprints and facial image. Individuals will also be screened for health and national security risks.
The screening is intended to speed up the process of determining a person’s status and the type of procedure to be followed – commitment to return or application for international protection.
Those subjected to screening are not allowed to enter the EU. For the duration of the screening (intended to last up to seven days), they must “remain at the disposal of the authorities at the place of screening”. This will mean being locked up in a detention camp, in some kind of buffer zone, without the person being recognised as being on the territory of an EU country, which also absolves the country from taking responsibility for respecting their rights. The same will apply to people undergoing a border procedure.
Upgrading the EU’s Eurodac database
Data collected during the screening process, as well as the date of the application for protection, will be placed in Eurodac, a large-scale database where, for up to 10 years, biometric evidence collected during the screening process will be stored. Eurodac is a tool for comprehensive mobility control.
An additional change is that the database will no longer count applications, but applicants, in order to prevent multiple applications by the same person. This is to help counter movement and monitor people’s routes on the move across the EU and identify the country responsible for processing a person’s application. From now on, biometric data will be collected from all individuals as young as six years old.
People who have been granted temporary protection will also be registered in the Eurodac database.
Not only border authorities, but also national law enforcement authorities will have access to Eurodac.
Regulation on the asylum procedure
Accelerated border procedure takes place at the external border of the Union. It is intended to be a rapid assessment of the validity and admissibility of an asylum application. It is the issuing of a decision on whether a person, as understood by the authorities and subordinate services, will enter the asylum procedure. Those whose applications are rejected will be deported straight away.
The accelerated border procedure is intended to last up to 12 weeks. Of course, all those subjected to it will face arbitrary detention. The past has shown us that the hot-spot system simply does not work. “Waiting rooms” are overcrowded, the isolation time, despite the assumptions, gets longer. People on the move are left in legal limbo and in dire conditions.
Abbreviated procedures completely deprive people on the move of the opportunity to duly present their living situation or evidence of the danger that awaits them in their countries of origin or other places to which they may be returned, under readmission or, for example, third countries cooperating with the regime of origin.
The decision on the inadmissibility of an asylum application is in principle to be issued in parallel with the decision on the obligation to return. We already know that those coming from countries with a positive asylum decision rate of less than 20% are the ones who will definitely be sent back, their applications will be rejected automatically. The same applies to those coming from countries considered safe by the EU country of entry. There is to be a common European list of countries considered safe. We leave the concept of safe countries as such without comment. This will also apply to applications from migrants who are deemed to be misleading the authorities, possibly not in need of protection (sic!) or a threat to national security. Who will be considered a threat and why? This we do not yet know. The decision can be appealed, but this does not suspend its implementation.
Both screening and border procedures are to be subject to a monitoring mechanism. It will involve the EU Agency for Fundamental Rights, Frontex and the EU Asylum Agency. Will non-EU actors be able to look at the services and verify the legitimacy of their decisions? Further, who will resolve potential irregularities reported? Will it be possible to block, for example, the return procedure for the migrant concerned while they are being resolved?
Introducing a fast-track procedure at the borders means a huge risk of mistakes, limiting the right to obtain international protection and mass deportations!
The safe third country concept
Not all countries are willing to cooperate when it comes to taking back deported citizens. In order for the deportation and relocation programme to succeed, the Union will therefore step up cooperation with third countries. This movement also concerns the detention and prevention of migrants in third countries.
The European Union has come hand in hand with blackmailers from countries such as Libya, Turkey, Morocco, Egypt or Tunisia and has simply regulated their payment, no longer as agreements triggered by migratory emergencies, but as a systematic and permanent arrangement. It is no obstacle that these countries are authoritarian and that migrants arriving there face camps with terrible conditions, violence or torture. Will it soon be time to reinstate the readmission agreement and pay Belarus? We will see.
Regulation on asylum and migration management
One of its elements will be the modification of the Dublin rules, especially regarding the responsibility for a person’s application or transfer to another Member State. The time during which a country is responsible for processing an application has been extended. The country of first entry will be responsible for the person for 20 months. Only in the case of a person who has arrived on the territory of a country as part of a search and rescue operation, this will remain 12 months.
The procedure for issuing the decision itself will also change – a simple “notification of secondary takeover,” or what everyone colloquially calls “dublin,” will be introduced. This means turning a person back to the first EU country where they left their mark on the system. Now such action is supposed to be faster and more efficient.
New solidarity mechanism
The Migrant Mobility Management Mechanism envisages a system of ‘compulsory solidarity’, which will be triggered when one or more Member States come under ‘migratory pressure’. The system will offer countries three options for assistance: relocating a certain number of asylum seekers, paying a contribution for each person they refuse to relocate, and funding operational support, such as seconding staff to work on asylum cases or funding border management, as we understand it border fortifications or surveillance equipment. Each country will decide for itself which option it chooses. Yes, there will be no forced relocations, which so heat up the Polish right and public opinion.
The new mechanism is to focus primarily on sponsoring the relocation or return of people who have been left without the right to asylum.
The draft also includes provisions, as we wrote about above, to increase the return of irregular migrants, including through a complementary mechanism to facilitate cooperation with third countries.
Frontex will be the main return contractor and expert in this area. An operational division within the EU return policy is planned, as well as a number of programmes focusing on voluntary return and reintegration after return. The IOM is known for presenting return as the only valid option, and it will certainly not be absent from the implementation of the planned policy.
Supporting Member States facing the “migration crisis”
An emergency regulation was also adopted, which will provide for temporary and emergency measures needed in the event of a crisis. Amongst others, a sudden and massive increase in migratory movements has been recognised as such. Particularly if it is considered as an action planned to destabilise the Union by other countries or organisations. In such circumstances, national authorities will be able to apply more stringent measures, in principle excluding the obligation to comply with existing human rights or the Geneva Convention. What awaits us is simply the approval at EU level of the solutions we have seen, for example, in Poland at the turn of 2021 and 2022 – push-backs, the impossibility of applying for international protection at external borders (set in the regulation for a period of 4 weeks) or the introduction and extension of the state of emergency or prolonging the stay in detention camps, already under the new accelerated border procedure. People on the move who are victims of instrumentalisation are treated in the same way objectively by the authorities of EU countries.After all, they are not the agents of a destabilisation plan, their motivations for migrating are quite different, they simply choose the routes that open up to them as an opportunity to fulfil their plan – to get to a place where greater security or stability awaits them. It is not the people on the road who should be the target of destabilisation solutions but directly those who create them. Apart from the obvious harm to people on the road, these solutions show us how easy it is to make the application of the law more flexible.
Anti-immigration pact
The European Union firmly asserts that it is tackling smuggling and human trafficking while at the same time adopting a pact that makes it extremely difficult to enter the EU at all, without proposing safe regular migration routes and corridors. All this in the reality of a proliferation of authoritarian governments, a clear turn to the extreme right in many European countries, armed conflicts, the plundering of countries in the global south by warring ’empires’, tensions, the increasingly visible effects of climate change and other dangers facing both whole communities and each individual.
Porozumienie w sprawie nowego paktu o azylu i migracji.
20 grudnia 2023 Rada i Parlament Europejski osiągnęły porozumienie co do reformy unijnego systemu azylowego i migracyjnego, dyskutowanego od 8 lat. Z zapowiedzi wynika, że całość pakietu ma zostać ratyfikowana do kwietnia 2024 r.
Nowy pakt o azylu i migracji to nowa rzeczywistość zarządzania migracją i granicami. Totalna eksternalizacja, systemowa detencja, szybkie deportacje, odrzucenie prawa do ubiegania się o ochronę. Nowy pakt to jeszcze więcej przemocy, strefy buforowe zawieszające migrujących w czasie i przestrzeni, odstraszanie i wielomilionowe umowy z tzw krajami trzecimi w celu zatrzymywania ludzi w drodze jak najdalej od bram Unii Europejskiej.
Po przełomowym posiedzeniu z 20 grudnia nie znamy jeszcze wszystkich konkretów i finalnego kształtu, prace trwają. Możemy jednak przyjrzeć się pięciu kluczowym rozporządzeniom, co do których zapadł konsensus.
Kontrola przesiewowa
Procedura przedwjazdowa (wszystkich przybywających do UE bez wymaganych dokumentów, jak i tych uratowanych na morzu oraz zatrzymanych na terytorium UE, którzy nie byli poddawani żadnej kontroli granicznej), która obejmuje identyfikację, sprawdzenie i zebranie podstawowych informacji takich jak narodowość, wiek, odciski palców i wizerunek twarzy. Osoby będą poddawane także kontroli stanu zdrowia i zagrożenia dla bezpieczeństwa kraju.
Kontrola przesiewowa ma przyspieszyć proces określania statusu danej osoby i rodzaju procedury, którą należy zastosować – zobowiązania do powrotu czy złożenia wniosku o ochronę międzynarodową.
Poddawani kontroli przesiewowej nie mają zgody na wjazd na terytorium danego kraju Unii. Na czas kontroli (trwać ma w założeniu do 7 dni) muszą “pozostawać do dyspozycji organów w miejscu kontroli przesiewowej”. Będzie to oznaczało zamknięcie w obozie detencyjnym, w jakiegoś rodzaju strefie buforowej, bez uznania, że dana osoba znajduje się na terenie kraju UE, co także zwalnia dany kraj z wzięcia odpowiedzialności za przestrzeganie jej praw. To samo dotyczyć będzie osób poddawanych procedurze granicznej.
Unowocześnienie unijnej bazy Eurodac
Dane zbierane podczas kontroli przesiewowej, a także data złożenia wniosku o ochronę, umieszczane będą w Eurodac – wielkoskalowej bazie danych, w której, do 10 lat, będą przechowywane dowody biometryczne zebrane podczas procesu kontroli. Eurodac to narzędzie wszechstronnej kontroli mobilności.
Dodatkowa zmiana polega na tym, że baza danych nie będzie już zliczać wniosków, lecz wnioskodawców, aby zapobiec wielokrotnym składaniu wniosków przez tę samą osobę. Ma to pomóc w przeciwdziałaniu przemieszczania się i monitorowaniu tras ludzi w drodze w całej UE oraz wskazywaniu kraju odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosu danej osoby. Od teraz dane biometryczne będą zbierane od wszystkich osób już od 6 roku życia.
W bazie Eurodac będą rejestrowane także osoby, które uzyskały tymczasową ochronę.
Dostęp do Eurodac będą miały nie tylko organy graniczne, ale także organy ścigania poszczególnych krajów.
Rozporządzenie o procedurze azylowej
Przyspieszona procedura graniczna odbywa się na zewnętrznej granicy Unii. Ma być to szybka ocena zasadności i dopuszczalności wniosku o azyl. To wydawanie decyzji o tym czy dana osoba, w rozumieniu władz i podległych jej służb, wejdzie w procedurę azylową. Ci, których wnioski zostaną rozpatrzone negatywnie będą od razu deportowani.
Przyspieszona procedura graniczna w założeniu trwać ma do 12 tygodni. Oczywiście wszystkich jej poddawanych czeka arbitralna detencja. Przeszłość pokazała nam, że system hot-spot po prostu nie działa. “Poczekalnie” są przepełnione, czas izolacji, mimo założeń, wydłuża się. Ludzie w drodze pozostają w stanie zawieszenia prawnego oraz fatalnych warunkach.
Skrócone procedury kompletnie pozbawią ludzi w drodze możliwości należytego przedstawienia swojej sytuacji życiowej czy dowodów na zagrożenie jakie czeka na nich w krajach pochodzenia czy innych miejscach, do których mogą zostać odesłani, w ramach readmisji, czy na przykład krajach trzecich współpracujących z reżimem miejsca pochodzenia.
Decyzja o niedopuszczalności wniosku azylowego zasadniczo ma być wydana równolegle z decyzją w sprawie zobowiązania do powrotu. Już wiemy, że ci, którzy pochodzą z krajów, z których odsetek pozytywnych decyzji azylowych wynosi poniżej 20% to ci, którzy na pewno zostaną odesłani, ich wnioski będą odrzucane automatycznie. To samo dotyczy osób pochodzących z krajów uznawanych przez kraj wjazdowy UE za bezpieczny. Powstać ma wspólny europejski wykaz państw uznawanych za bezpieczne. Samą koncepcję krajów bezpiecznych zostawiamy bez komentarza. Rozwiązanie to znajdzie zastosowanie również wobec wniosków składanych przez osoby migrujące, które uznane zostaną za wprowadzające organy w błąd, prawdopodobnie nie wymagających ochrony (sic!) lub stanowiących zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego. Kto będzie uznawany za zagrożenie i dlaczego? Tego jeszcze nie wiemy. Od decyzji można się odwołać, jednak nie zawiesza to jej realizacji.
Zarówno kontrola przesiewowa, jak i procedury graniczne mają być poddawane mechanizmowi monitoringowemu. Będą w nim uczestniczyły unijna Agencja Praw Podstawowych, Frontex i Agencja UE do spraw Azylu. Czy nie-unijne podmioty będą mogły patrzeć służbom na ręce i weryfikować zasadność podejmowanych przez nich decyzji? Dalej – kto będzie rozstrzygał potencjalne zgłoszone nieprawidłowości? Czy na czas ich rozstrzygania będzie możliwości zablokowania, na przykład, procedury powrotowej wobec osoby migrującej, której dotyczy dana sprawa?
Wprowadzenie przyspieszonej procedury na granicach to ogromne ryzyko błędów, ograniczanie prawa do uzyskania ochrony międzynarodowej i masowe deportacje!
Koncepcja bezpiecznego kraju trzeciego
Nie wszystkie kraje chętnie współpracują w kwestii przyjmowania deportowanych obywateli. Żeby więc program deportacji i relokacji mógł się powieść Unia zacieśniać będzie współpracę z krajami trzecimi. Ruch ten dotyczy także zatrzymywania i powstrzymywania przed dalszą drogą migrantów i migrantek w krajach trzecich.
Unia Europejska wyszła na przeciw szantażystom z takich krajów jak Libia, Turcja, Maroko, Egipt czy Tunezja i po prostu uregulowała kwestię ich opłacania, już nie jako porozumień wywołanych nadzwyczajnymi sytuacjami migracyjnymi, a jako systemowe i trwałe porozumienie. Nie jest przeszkodą, że w krajach tych panuje autorytaryzm a trafiających tam migrantów czekają obozy o fatalnych warunkach, przemoc czy tortury. Czy niedługo przyjdzie czas na przywrócenie umowy o readmisji i opłacenie Białorusi? Zobaczymy.
Rozporządzenie o zarządzaniu azylem i migracją
Jednym z jego elementów będzie modyfikacja przepisów dublińskich, szczególnie w zakresie odpowiedzialności za wniosek danej osoby lub przeniesienia jej na inne państwo członkowskie. Wydłużono czas, w którym dane państwo jest odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku. Kraj pierwszego wjazdu będzie odpowiedzialny za osobę przez 20 miesięcy. Tylko w przypadku osoby, która dotarła na terytorium danego kraju w ramach działań poszukiwawczo-ratowniczych, pozostanie to 12 miesięcy.
Zmieni się też sama procedura wydania decyzji – wprowadzone zostanie po prostu „powiadomienie o wtórnym przejęciu”, czyli potocznie nazywanym przez wszystkich “dublinem”. Oznacza to zawrócenie osoby do pierwszego kraju UE, w którym zostawiła swój ślad w systemie. Teraz takie działanie ma być szybsze i skuteczniejsze.
Nowy mechanizm solidarnościowy
Mechanizm zarządzania mobilnością migrantek zakłada system „obowiązkowej solidarności”, który zostanie uruchomiony, gdy jedno lub więcej państw członkowskich znajdzie się pod „presją migracyjną”. System zaoferuje krajom trzy możliwości pomocy: relokację określonej liczby osób ubiegających się o azyl, opłacenie składki za każdą osobę, której odmówią relokacji, oraz finansowanie wsparcia operacyjnego, czyli na przykład oddelegowanie personelu do pracy przy sprawach azylowych czy finansowanie zarządzania granicami, czyli jak rozumiemy umocnień granicznych czy sprzętu nadzorującego. Każde państwo samo będzie decydowało o opcji, którą wybiera. Tak, nie będzie przymusowych relokacji, które tak rozgrzewają polską prawicę i opinie publiczną.
Nowy mechanizm ma skupiać się przede wszystkim na sponsorowaniu relokacji lub powrotów osób, które zostały bez prawa do azylu.
W projekcie zamieszczono również przepisy, o których pisaliśmy wyżej, służące zwiększeniu liczby powrotów migrantów o nieuregulowanym statusie, m.in. poprzez uzupełniający mechanizm ułatwiający współpracę z państwami trzecimi.
Głównym wykonawcą powrotów i ekspertem w tej dziedzinie będzie Frontex. Planowane jest stworzenie pionu operacyjnego w ramach unijnej polityki powrotowej a także szereg programów skupiających się na dobrowolnych powrotach i reintegracji po. Z przedstawiania powrotu jako jedynej słusznej możliwości znany jest IOM, w realizacji planowanej polityki na pewno go nie zabraknie.
Wspieranie państw członkowskich mierzących się z “kryzysem migracyjnym”
Przyjęte zostało również rozporządzenie dotyczące sytuacji kryzysowych, w którym będą przewidziane tymczasowe i nadzwyczajne środki potrzebne na wypadek kryzysu. Za taki uznany został m.in. nagły i masowy wzmożony ruch migracyjny. Szczególnie jeśli będzie on uznany za działanie zaplanowane w celu destabilizacji Unii przez inne kraje lub organizacje. W takich okolicznościach władze krajowe będą mogły zastosować bardziej rygorystyczne środki, w zasadzie wyłączając obowiązek stosowania się do obowiązujących praw człowieka czy Konwencji Genewskiej. Czeka nas po prostu zatwierdzenie na poziomie unijnym rozwiązań, które obserwowaliśmy na przykład w Polsce na przełomie 2021 i 2022 r – push-backi, brak możliwości składania wniosków o ochronę międzynarodową na granicach zewnętrznych (w rozporządzeniu określony na okres 4 tygodni) czy wprowadzanie i przedłużanie stanu wyjątkowego czy wydłużanie pobytu w obozach detencyjnych, już w ramach nowej przyspieszonej procedury granicznej. Ludzie w drodze, którzy padają ofiarami instrumentalizacji są tak samo przedmiotowo traktowani przez władze krajów Unii. Nie są przecież oni podmiotem konstruującym plan destabilizacji, motywacje ich migracji są zgoła inne, wybierają po prostu otwierające się przed nimi szlaki jako okazję do zrealizowania swojego planu – dostania się do miejsca, w którym czeka ich większe bezpieczeństwo czy stabilizacja. To nie ludzie w drodze powinni być celem rozwiązań dotyczących destabilizacji a bezpośrednio ci, którzy je stwarzają. Oprócz oczywistej krzywdy dla ludzi w drodze rozwiązania te pokazują nam to jak łatwo można doprowadzić do uelastycznienia stosowania prawa.
Pakt antymigracyjny
Unia Europejska twardo zapewnia, że zajmuje się kwestią przemytu i handlu ludźmi jednocześnie przyjmując pakt, którego założenia ekstremalnie utrudniają w ogóle dostanie się na terytorium UE, nie proponując bezpiecznych regularnych dróg i korytarzy migracji. Wszystko to w rzeczywistości mnożących się autorytarnych rządów, wyraźny skręt w stronę skrajnej prawicy w wielu europejskich krajach, konfliktów zbrojnych, grabienia krajów globalnego południa przez walczące ze sobą „imperia”, napięć, coraz bardziej odczuwalnych skutków zmian klimatycznych i szeregu innych niebezpieczeństw, przed którymi stają zarówno całe społeczności, jak i każdy człowiek z osobna.