Solidarność naszą bronią !
Kiedy do Grecji w latach 2015-2016 przybyło ponad milion osób m.in z Syrii, Iraku i Afganistanu wdrożono tam program hot spot, ale równoczesnie UNHCR utworzył program mieszkaniowy. W głównej mierze na kontynencie, ponieważ w 2016 roku po zamknięciu tzw. szlaku bałkańskiego wiele osób zdecydowało się pozostać w Grecji i zaistniała pilna kwestia mieszkaniowa.
Program mieszkaniowy oraz program finansowy były postrzegane jako pozytywne, bardzo potrzebne, pomogły w integracji ze społecznością lokalną i przede wszystkim chroniły osoby przed koniecznością przebywania w obozach. W miarę upływu czasu rękę na programie położył grecki Departament Ministerstwa Imigracji i Azylu. Nastąpiło to w 2020 roku i od tej pory rozpoczęły się problemy z realizacją rokującego programu, a jego koniec ma nastąpić w grudniu 2022. Odbiło się to szerokim echem i apelami o zaniechanie tego pomysłu. Jak wskazują organizacje pomocowe i ruchy kolektywne, mieszkanie jest podstawową potrzebą i prawem człowieka. Jak wiadomo, wiele osób migruje ze swojego kraju uciekając przed brutalnymi reżimami, szukając bezpiecznego schronienia w Unii Europejskiej. Ci ludzie walczą o znalezienie się w bezpiecznym środowisku, w którym mogą odbudować swoje życie. W nowym i nieznanym kraju często znajdują się z dala od osób, które kochają i nie są pewni, co przyniesie następny dzień.
Na czym polega program ESTIA?
Pierwsza częśc programu to zakwaterowania ESTIA: ta część projektu zapewnia osobom ubiegającym się o azyl prawdziwy dom, w apartamentach lub hotelach zlokalizowanych w wielu miastach. W rezultacie 73 000 osób zostało zakwaterowanych w 16 miastach i na 7 wyspach. Druga kwestia to ESTIA Cash Assistance: w procesie integracji konieczne jest zapewnienie wsparcia finansowego na codzienne wydatki. Projekt ESTIA zapewniał osobom ubiegającym się o azyl dostęp do gotówki, dzięki czemu mogli samodzielnie zarządzać swoimi funduszami zgodnie z indywidualnymi priorytetami.
Na oficjalnej stronie ministerstwa dowiadujmy się, ze celem programu jest: “zapewnienie odpowiedniego standardu życia osobom ubiegającym się o ochronę międzynarodową poprzez zakwaterowanie i świadczenie usług wspierających (np. żywienie, wsparcie psychospołeczne itp.)
Beneficjentami programu są: pełnoletni wnioskodawcy ubiegający się o ochronę międzynarodową (w tym małoletni członkowie ich rodzin), biorąc pod uwagę dostępność miejsc zakwaterowania w Programie i dając pierwszeństwo osobom szczególnie zagrożonym, a także wnioskodawcom ubiegającym się o ochronę międzynarodową, którzy osiągają pełnoletność w trakcie pobytu w ośrodkach hospitalizacji lub tymczasowe ośrodki hospitalizacji dla małoletnich bez opieki.
Każda osoba prawna prawa prywatnego lub publicznego po zarejestrowaniu się na platformie elektronicznej programu może skierować wniosek o ochronę międzynarodową do Służby Recepcji i Identyfikacji, zgodnie z kryteriami selekcji opisanymi we Wspólnej Decyzji Ministerstwa 270/2021. Umieszczanie beneficjentów w obiektach noclegowych realizowane jest wyłącznie z Serwisu Recepcji i Identyfikacji .
Aby wziąć udział w programie, osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową muszą:
- być w stanie zadbać o siebie lub są wspierani przez opiekunów
- nie mogą stwarzać niebezpieczeństwa lub zagrożenia swoimi działaniami lub zachowaniem innym beneficjentom lub usługodawcom obiektów.
- nie mogą używać nielegalnych substancji psychoaktywnych, odurzających ani substancji uzależniających
W celu oceny takich przypadków, jak i podatności beneficjentów, właściwy organ realizujący program może zasięgnąć profesjonalnej opinii państwowych świadczeniodawców.
Co ważne:
Świadczenia programu zgodnie z ustawami 4686/2020 i 4636/2019 kończą się wydaniem pozytywnej decyzji w zakresie ochrony międzynarodowej lub uzupełniającej albo wydaniem decyzji ostatecznej odrzucającej wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej. Beneficjenci zobowiązani są do opuszczenia bazy noclegowej w terminie trzydziestu (30) dni od wydania ww. decyzji. W celu ochrony jedności rodziny powyższy termin rozpoczyna się od wydania decyzji o ochronie międzynarodowej dla wszystkich członków rodziny. W przypadku pozytywnej decyzji można skorzystać z projektu Helios, który zapewnia zakwaterowanie osobom korzystającym z ochrony międzynarodowej. W przypadku odrzucenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej procedury dotyczące powrotu beneficjentów do ich krajów pochodzenia rozpoczną się natychmiast. Jeżeli beneficjenci wycofają swoje wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej, świadczenia przestają obowiązywać natychmiast z chwilą wycofania wniosku.” (2)
Obecnie w sytuacji zagrożenia bezdomnością są tysiące osób, które oczekują nadal na decyzje o poszczególnych formach ochrony lub ostatecznym odrzuceniem wniosków. Co z nimi w takim razie się stanie? Jaki pomysł ma grecki rząd? Czy Unia Europejska zmęczona ochroną europejskiego stylu życia zmusi polityków do zmiany narracji?
Program ESTIA dowiódł, że ma ogromny potencjał, co oznaczało prawdziwy krok naprzód na rzecz integracji i włączenia osób ubiegających się o azyl w tkankę społeczną, zapewniając pewną niezależność ekonomiczną i odnowioną godność. Realizowany w pierwszych latach przez UNHCR miał płynność finansową i rozwijał się zgodnie z zakładanym kierunkiem. Oczywiście biurokratyzacja UNHCR jest osobnym apektem, ale w tamtym czasie wydwało się, że wdrażany system mieszkaniowy jest naprawdę bardzo dobrym pomysłem.
Dlaczego zatem UNHCR zgodził się go oddać całkowicie pod “opiekę” rządu greckiego, nie wiadomo. Sam rząd grecki tłumaczył w oficjalnych komunikatach, że przeniesienie odpowiednich programów z organizacji międzynarodowych do Ministerstwa ds. Imigracji i Azylu jest ważnym krokiem i częścią rządowych planów pełnego odzyskania kontroli nad Służbą Imigracyjną.
Od 2021 roku Departament Imigracji i Azylu realizuje program z budżetem 91 513 400,03 euro, który jest pokrywany w całości ze środków nadzwyczajnych Funduszu Azylu, Migracji i Integracji z Komisji Europejskiej. Po podpisaniu umowy Minister Imigracji i Azylu, Notis Mitarakis, złożył następujące oświadczenie:
„Finansowanie programu ESTIA II dla tymczasowego zakwaterowania osób ubiegających się o azyl zostało zatwierdzone przez Unię Europejską i dzisiaj podpisaliśmy wspólnie z Przedstawicielem Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców i Komisją Europejską porozumienie w sprawie programu ESTIA. Zapewnia 25 500 miejsc noclegowych, a naszym celem jest ich zwiększenie w 2021 r. do 40 000 miejsc, aby po pierwsze zmniejszyć populację na greckich wyspach, gdyż odciążenie wysp jest dla nas zasadniczym priorytetem. Po drugie, zmniejszyć liczbę struktur istniejących w Grecji kontynentalnej, ograniczając skutki kryzysu migracyjnego dla społeczności lokalnych. Chciałbym podziękować Komisji Europejskiej i Wysokiej Komisji Narodów Zjednoczonych, która zarządza programem ESTIA od początku programu, a teraz przekazuje zarządzanie nim Ministerstwu Migracji i Azylu, za bardzo dobrą współpracę, jaką mamy. Ponadto naszym bardzo ważnym celem jest, aby osoby, których wnioski o ochronę międzynarodową zostały zaakceptowane, mogły bezpiecznie zintegrować się ze społeczeństwem greckim poprzez deinstytucjonalizację ich z programu ESTIA i zapewnienie im niezbędnych umiejętności, aby mogli wejść na rynek pracy“.
Po czym stopniowo, wbrew ustaleniom, zmniejszano liczbę dostępnych mieszkań. Z zadeklarowanych 40 tysięcy jaka miała powstać docelowo spadła do 16 875 miejsc. Płynnośc finansowa upadała powodując problemy finansowe realizatorów.
Dlaczego więc grecki rząd dobrowolnie rezygnuje z wielomilionowych dotacji Unii Europejskiej, pochodzących z funduszy mechanizmu pomocy w sytuacjach nadzwyczajnych Europejskiego Funduszu Azylu, Migracji i Integracji? Czy ktoś rozliczy rząd za nadużycia i defraudacje pieniędzy, które docelowo miały wspierać osoby najbardziej wrażliwe?
Program tymczasowego zakwaterowania osób ubiegających się o azyl
Badaczki i badacze migracji i jej wpływu opisali szczegółowo jak program mieszkaniowy Estia przeciwdziałał wykluczeniom i pomagał w integracji osób w drodze z społecznością lokalną poprzez umieszczanie ich właśnie w różnorodnej przestrzeni. Jednak wskazują również na obszary, które były niewystraczająco dobrze zaplanowane lub wdrażane. W przeciwieństwie do lokalizacji otwartych, tymczasowych struktur recepcyjnych i goszczących dla osób ubiegających się o azyl (obozy) w głębi lądu (zwykle w pewnej odległości od tkanki miejskiej) oraz ośrodków recepcyjnych i identyfikacyjnych (hotspoty) na wyspach północno-wschodniego Morza Egejskiego (bezpośrednio związane z „ograniczeniem geograficznym”, któremu podlegają osoby ubiegające się o azyl), ESTIA jest wdrażana w obrębie tkanki miejskiej greckich miast. (..)1.
Porażka rządu: lokalni kontra migranci
Rząd tworzy zupełnie nową dziedzinę polityki mieszkaniowej, której celem jest wspieranie młodych par w posiadaniu własnego domu w okresie intensywnych problemów demograficznych.
O ofertę niskooprocentowanych, a nawet nieoprocentowanych pożyczek, warunki korzystania z nowego modelu, ustalone dochody i ograniczenia wiekowe, ale także dalsze pokrycie nieruchomości poprzez remonty, proszą tysiące nowych par. (3)
Oczywiście polityka mieszkaniowa to bardzo dobry pomysł, natomiast główne założenia to wykorzystanie lokali z programu mieszkaniowego Estia. Tym samym osoby z doświadczeniem uchodźczym staną się osobami w kryzysie bezdomności i nikogo ten szczegół za bardzo nie interesuje w ostatecznym rozrachunku podziału dóbr. Szczególnie, że ilość lokali dla osób w drodze nie była nadzywczaj wielka a grecki rząd twierdzi, że w Grecji jest wiele nieruchomości, które stoją puste. Program mieszkaniowy ma wiele odsłon – od wynajmów jak i tanie w stylu mieszkanie za tzw. remont/odnowienie etc. (5)
Obozy jako najbardziej słuszna narracja skrajnie prawicowego greckiego rządu
Podczas analizy sytuacji zauważono, że gdyby możliwości programu osiągnęły początkowo obiecane 40 000 miejsc, do końca 2021 r. mógłby on pomieścić zdecydowaną większość – jeśli nie wszystkich – pozostających osób ubiegających się o azyl w greckim systemie recepcyjnym, zapewniając znacznie lepszą alternatywę dla obozów. To z kolei jest kolejnym wskaźnikiem decyzji rządu greckiego, aby umieszczać co raz więcej osób ubiegających się o azyl w obozach i odosobnionych miejscach zakwaterowania, pomimo dostępności alternatyw.
W marcu 2022 r., w kontekście skierowania do Ministerstwo Migracji i Azylu sprawy wnioskodawcy szczególnie wrażliwego, przebywającego w niepewnych warunkach, otrzymano następującą odpowiedź: „Nigdy więcej nie zakwaterujemy uchodźców w mieszkaniach, ale tylko w obozach. Mieszkania zostały znacznie zredukowane do grudnia, kiedy program zostanie zamknięty”
Nawiązując, przybliżmy jakie są obecnie działania greckiego rządu w obszarze rozbudowy więziennego systemu obozowego.
Zamknięte centrum kontrolowanego dostępu (CCAC) jako tzw. pilot nowego programu powstało na greckiej wyspie Samos, zastępując obiekt Vathy, który był obozem namiotowym notorycznie zalewanym wodą i błotem. Cztery podobne obiekty mają powstać na egejskich wyspach Leros, Lesvos, Kos i Chios.
Jak ujawniają raporty na podstawie wywiadów z ludźmi z Samos, obiekt ma charakter więzienny, pod całkowitą kontrolą. Pomimo zapewnień władz europejskich i greckich, że nowy ośrodek zapewni poprawę warunków życia i bezpieczne środowisko dla jego mieszkańców, zeznania osób zmuszonych do zamieszkania w obiekcie przypominającym więzienie ujawniły raczej ograniczony lub całkowity brak dostępu do podstawowych usług, stały nadzór i skrajne ograniczenia swobody przemieszczania się mieszkańców. Samos CCAC jest otoczone drutem kolczastym, monitorowane przez całodobowy nadzór CCTV, a mieszkańcy muszą przechodzić kontrole bezpieczeństwa za każdym razem, gdy wchodzą do obozu i opuszczają go. Unia Europejska wydała na ten obiekt 43 miliony euro.
Na każdej z tych wysp powstające obiekty są położone z dala od miast a tym samym z dala od dostępu do usług miejskich, zdrowotnych, edukacji i możliwości zarobkowania. Na Kos nowa konstrukcja znajduje się w rejonie Mesovouni, Gaion Pylio, 12 kilometrów od miasta Kos. CCAC Leros znajduje się w rejonie Lepida, w zatoce Lakki, około 6,7 km od Agia Marina. Najbliższe miasto Vathy znajduje się około 8 kilometrów od CCAC Samos. Na wyspie Lesvos budowany jest obóz w rejonie Vastrii oddalongo od Mitylini około 30 kilometrów. Wielofukcyjne centrum przyjmowania i identyfikacji na Lesvos to największa inwestycja i obszar jaki będzie zajmować.
Fakt osłaniania ich struktur drutem kolczastym rodzi błędne przekonanie, że są w nim jacyś niebezpieczni przestępcy, więc władze słusznie ograniczają ich ruchy. Osoby zamknięte w obozach mają utrudnioną integrację z społecznością lokalną, dzieci są niechętnie zapisywane do szkół, brakuje dla nich transportu, brakuje chęci aby zapewnić im minimalną ochronę zdrowia psychicznego. Tzw. „świat zewnętrzny” nie jest zainteresowany tym co dzieje się za murami strzeżonych obiektów. Dlatego wszystkim chyba pasuje, że obozy są przenoszone z daleka „od oczu”. Tylko sami zainteresowani ponownie pozostają sami z tym całym systemem opresji. Z całym szeregiem problemów, o których nawet sobie nie wyobrażamy. A często i z PTSD. Funkcjonariusze policji patrolują teren i okolice w dzień i w nocy. Drony monitorują z powietrza teren, który jest ogrodzony podwójnym rzędem siatki i drutu kolczastego NATO. Ludzie mogą opuścić obóz tylko z kartą inteligentną w godzinach od 8:00 do 20:00. Witajcie w nowoczesnym świecie fundującej ludziom w drodze opresję i dehumanizację zamiast praw podstawowych.
Władze Grecji i UE muszą odejść od krótkowzrocznej polityki opartej na powstrzymywaniu i odstraszaniu. Powinny zamiast tego przyjąć konkretne środki w celu promowania zrównoważonego, godnego systemu przyjmowania i azylu dla wszystkich osób poszukujących ochrony.
1.
https://www.athenssocialatlas.gr
2.
https://migration.gov.gr/en/ris2/filoxenia-aitoynton-asylo/
3.
https://www.capital.gr/agora-akiniton/3678076/ola-ta-sos-gia-tin-apoktisi-katoikias-me-kratiki-epidotisi
https://www.infomigrants.net/en/post/37061/greek-government-housing-program-making-a-difference
4.https://www.capital.gr/agora-akiniton/3658637/ola-ta-simeia-kleidia-gia-tin-apoktisi-spitiou-me-epidotisi-tou-dimosiou
żródła:
https://migration.gov.gr/egkrithike-i-eyropaiki-chrimatodotisi-ypsoys-92-ek-kai-ypegrafi-symvasi-gia-to-programma-estia-ii-2020/
https://migration.gov.gr/meiosi-kostoys-se-ypiresies-metaforon-kai-stegasis-sto-y-m-a-pleon-i-armodiotita-gia-draseis-diermineias-parochis-chrimatikoy-voithimatos-kai-filoxenias-aitoynton-asylo-meso-toy-estia-ii/
https://migration.gov.gr/synechizetai-to-2021-to-programma-estia-me-pliri-eyropaiki-chrimatodotisi/
https://migration.gov.gr/to-ypoyrgeio-metanasteysis-kai-asyloy-analamvanei-apo-tin-paraskeyi-1i-oktovrioy-2021-tin-parochi-oikonomikoy-voithimatos-stoys-aitoyntes-asylo/
https://migration.gov.gr/oloklironetai-to-programma-stegasis-estia-ii-to-2022/
https://www.newmoney.gr/roh/palmos-oikonomias/oikonomia/spiti-mou-pliris-odigos-gia-to-neo-stegastiko-programma-ke-tis-etisis/
https://diotima.org.gr/koini-dilosi-spitia-stoys-prosfyges-kai-aitoyntes-asylo/
https://asylumineurope.org/reports/country/greece/reception-conditions/housing/types-accommodation/